Jaśmina Wójcik Ucieczka z ula. Bunt robotnic

„Jest to sprawa dość niepokojąca, że ile razy natura daje istocie z pozoru inteligentnej instynkt społeczny, udoskonalający i organizujący wspólne życie, które się wywodzi z rodziny, stosunku matki do dziecka, jednocześnie, jak to musimy stwierdzić, w miarę rozwoju zespołu narzuca coraz to surowsze rządy, nakłada dyscyplinę, zmusza do posłuszeństwa.”

M. Maeterlinck, „Życie termitów”
Jaśmina Wójcik, Ucieczka z ula. Bunt robotnic, 2020, tusz na papierze, audio

Posłuchaj audio: Dzieci o szkole

„Dziecko, które nigdy nie nauczyło się postępować samodzielnie, kierować własnym postępowaniem, zarządzać własną wolą, jako dorosły daje sobą sterować i zawsze musi opierać się na innych.”

„Żeby edukacja stanowiła prawdziwy ratunek dla ludzkości i cywilizacji, nie może utrzymywać ograniczeń i formy, które prezentuje obecnie (…). Edukacja w dzisiejszym rozumieniu zachęca poszczególne osoby do izolacji i kultu osobistego interesu.”

Maria Montessori

„Zreformować świat, to znaczy zreformować wychowanie.”

Janusz Korczak (Henryk Goldszmit)

Ucieczka z ula. Bunt robotnic to swoisty manifest zawierający w sobie wielogłos. Na pracę składa się seria rysunków mojego autorstwa, a także wypowiedzi młodych ludzi dotyczące ich doświadczania szkoły. Rysunki ułożone zostały w tryptyk – lewe skrzydło to praktyki czarnej pedagogiki (w którą wpisałam także tradycyjną, współczesną szkołę systemową), prawe to nowa edukacja wolnościowa (otwierająca dzieci, posługująca się językiem empatii, bezprzemocowa, demokratyczna), środek oddany jest wyzwoleniu dzieci, staje się ich ucieczką przed opresyjną edukacją. Pozwoliłam sobie przewrotnie i dwuznacznie porównać uczniów szkoły systemowej do robotnic w ulu – szkoła pragnie ich unifikacji, podporządkowania, podążania za grupą, braku wychylania się, nie sprawiania problemów. Uczniowie chcą wolności, muszą się zatem wyzwolić. Czerpałam z własnych doświadczeń (od lat jestem czynnie zaangażowana w edukację zarówno akademicką jak i przedszkolną, prowadząc regularne zajęcia i rozmaite warsztaty w placówkach kulturalnych i opiekuńczych), ale także edukacji moich córek i spotkań z młodymi osobami, których głosy możemy usłyszeć na ścieżce audio.

Moja praca ma na celu wzbudzenie głębszej refleksji nad metodologią pracy z młodymi ludźmi. Powszechny i dominujący model polskiej szkoły państwowej wywodzi z czasów pruskich. Jest opresyjny i nie przystaje do obecnych czasów. Zamiast współpracy promuje bierne podporządkowanie, zamiast wolności poznawczej - realizację narzuconego odgórnie programu. Najwięcej czasu poświęca się podporządkowaniu przeładowanemu programowi i zadawaniu prac domowych. Nad wszystkim dominuje figura wszechwiedzącego nauczyciela. Dzieci nie czerpią satysfakcji z pozyskiwania wiedzy, są przemęczone i zestresowane. Jedynym wentylem i radością jest zabawa podczas krótkich przerw, kontakty z rówieśnikami i strzępki przyrody (np. drzewa rosnące przy szkole czy okoliczne parki). Reszta pozostaje przykrym obowiązkiem wkuwania abstrakcyjnych pojęć na stopnie.

Chciałabym zasiać ziarno niezgody, buntu, alternatywy. Pozwólmy sobie na podążanie za dzieckiem, za jego naturą i potrzebami. Zadajmy sobie pytanie: „A co gdyby…?” Jeśli bunt by się dokonał? Jak zmieniłaby się przyszłość nas wszystkich?

Jaśmina Wójcik

Jaśmina Wójcik (ur. 1983 r.) - artystka wizualna, autorka prac wideo, rysunków, projektów w przestrzeni miejskiej, interaktywnych instalacji, animatorka akcji społecznych. Absolwentka Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 2008 r. rozpoczęła pracę jako asystentka w Pracowni Multimedialnej Kreacji Artystycznej na ASP w Warszawie, a w 2011 roku obroniła doktorat na macierzystej uczelni. Laureatka wielu nagród i wyróżnień za działalność artystyczną. Stypendystka MKiDN w latach 2007 i 2013. W 2015 roku laureatka Grand Prix Nagrody Edukacji Kulturalnej m.st. Warszawy za projekt w przestrzeni dawnych Zakładów Mechanicznych Ursus („Zakłady. Ursus 2014”). Laureatka 5. edycji Nagrody Filmowej z projektem „Symfonia Fabryki Ursus” (wyróżnienie przyznawane przez Polski Instytut Sztuki Filmowej, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie oraz Szkołę Wajdy). Od kilku lat zaangażowana w edukację alternatywną poprzez opracowywanie autorskich praktyk kreacji artystycznej wypowiedzi dzieci. Oddaje sprawczość i podmiotowość dzieciom traktując je jako współtwórców i zapraszając do dialogu. Obecnie Wójcik koncentruje się głównie na oddolnych praktykach edukacji, czego efektem będzie jej nowy dokument kreacyjny na podstawie powieści Janusza Korczaka „Król Maciuś Pierwszy”.

CSW Kronika

kronika.org.pl | fb.com/CSWkronika
Rynek 26, Bytom

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego